Sejarah Mahkamah Sabah
Kewujudan bangunan Mahkamah Tinggi Kota Kinabalu boleh dikesan sejak satu abad yang lalu, terbukti melalui bangunan yang diperbuat daripada kayu, dikenali ketika itu sebagai bangunan Mahkamah Jesselton yang terletak di Jalan Istana sekarang. Walaupun bangunan ini tidak lagi di tempatnya, foto ini membuktikan bahawa sistem pentadbiran keadilan telah menetap di Sabah lebih 100 tahun dahulu.
Menjelang penghujung tahun 1960-an, bangunan Mahkamah Tinggi Kota Kinabalu berkembang ke era moden melalui pembinaan bangunan konkrit yang terletak di Jalan Pantai. Ini telah dirasmikan pada 12 September 1968 oleh Tuan Yang Terutama Gabenor Sabah, dengan kehadiran Ketua Hakim Borneo ketika itu, Dato’ Ismail Khan. Bangunan Mahkamah Tinggi Kota Kinabalu kekal di lokasi ini sejak itu sehingga ia berpindah ke kompleks Mahkamah Kota Kinabalu sekarang. Pada tahun 1968, bangunan Mahkamah Tinggi Kota Kinabalu menempatkan tiga lagi bilik mahkamah. Oleh kerana pertumbuhan ekonomi dan penduduk, terdapat juga pertambahan Hakim dan pegawai kehakiman dari semasa ke semasa.
Menjelang akhir tahun 1993, terdapat dua Hakim Mahkamah Tinggi, dua Hakim Mahkamah Sesyen dan empat Majistret ditempatkan di bangunan Mahkamah Tinggi Kota Kinabalu dengan tujuan untuk mengatasi peningkatan jumlah kes dan pada awal tahun 1994, lanjutan ke Kota Kinabalu lama. Bangunan Mahkamah Tinggi mengandungi perpustakaan Undang-undang, dua Mahkamah Tinggi, dua Mahkamah Sesyen dan satu Bilik Mahkamah Majistret. Bangunan mahkamah tambahan telah banyak meningkatkan penyampaian perkhidmatan keadilan kepada rakyat di Negeri Sabah.
Kompleks Mahkamah Kota Kinabalu yang baharu dibina di atas 6.25 ekar di Jalan Shariff Osman, Jalan Kolam di Kota Kinabalu, Sabah. Projek itu diluluskan dalam Rancangan Malaysia Ke-10 (RMK-10) yang merangkumi kerja pembinaan bangunan baharu dengan skop projek 16 bilik mahkamah, satu (1) mahkamah Persekutuan, lima (5) mahkamah Tinggi, enam (6) ) Mahkamah Sesyen, dan enam (6) mahkamah Majistret. Projek yang bermula pada 22 Julai 2014 telah siap selepas 30 bulan pada 1 April 2017.
Mahkamah Majistret di Kota Kinabalu pada tahun 1972
Projek ini telah mencapai markah Sistem Binaan Berindustri (IBS) sebanyak 78% yang melebihi sasaran 70% yang ditetapkan oleh kerajaan. Kontrak itu pada mulanya dianugerahkan pada RM149.0 juta tetapi dengan penggunaan Sistem Binaan Berindustri (IBS), projek ini telah menjimatkan RM1.1 juta dan kos hanya RM147,904.853.79 juta. Dalam majlis penyerahan tersebut, projek Mahkamah Kota Kinabalu telah dianugerahkan dengan Pensijilan Bangunan Hijau (PHJKR) dan penarafan dua bintang.
Majlis penyerahan kompleks Mahkamah baharu telah diadakan pada 9 Ogos 2018. Majlis tersebut dihadiri oleh YB Datuk Liew Vui Keong, Menteri di Jabatan Perdana Menteri (Perundangan), Ketua Hakim Negara Malaysia YAA Tan Sri Datuk Seri Richard Malanjum, Ketua Hakim of Malaya YAA Tan Sri Zaharah Ibrahim, Ketua Hakim Sabah dan Sarawak YAA Datuk David Wong Dak Wah, Hakim Mahkamah Rayuan YA Dato' Tengku Maimun binti Tuan Mat, YA Dato' Mary Lim Thiam Suan, YA Datuk Yaacob bin Haji Md Sam, Ketua Pengarah Bahagian Hal Ehwal Undang-undang (BHEUU) Datuk Jalil bin Marzuki, Ketua Pendaftar Mahkamah Persekutuan Malaysia YBhg.Dato 'Sri Latifah binti Hj. Mohd Tahar, dan Pengarah Kanan Cawangan Kerja Bangunan Am 1 YBrs. Ir. Muhammad Azman bin Jamrus, pegawai kehakiman dan semua kakitangan Mahkamah Kota Kinabalu.
Bangunan mahkamah Sandakan lama yang terletak di lereng bukit di tengah Sandakan adalah bangunan mahkamah pertama di Sandakan. Mahkamah ini mula beroperasi sebelum 1957 dan dibuka secara rasmi oleh kerajaan British pada 1957. Bangunan ini menempatkan mahkamah tinggi, mahkamah sesyen dan juga mahkamah majistret.
Mahkamah Sandakan pada 1957
Memandangkan bandar Sandakan mula berkembang dari segi jumlah penduduk, dan keperluan pentadbiran meningkat, pihak pentadbiran mahkamah telah menyewa bangunan Majlis Perbandaran Sandakan, yang juga dikenali sebagai Wisma Warisan pada tahun 1990, terletak bertentangan dengan bangunan mahkamah lama. Mahkamah Sesyen dan mahkamah Majistret dipindahkan ke bangunan sewa, manakala Mahkamah Tinggi kekal di bangunan lama.
Kompleks mahkamah Sandakan yang baru dibina pada 2001 untuk memenuhi keperluan yang semakin meningkat untuk lebih ramai kakitangan dan ruang berikutan peningkatan bilangan kes yang didaftarkan di mahkamah.
Pada 30 Jun 2003, ketiga-tiga mahkamah telah dipindahkan secara serentak ke kompleks bangunan dua tingkat yang terletak di Batu 7, Jalan Lapangan Terbang. Majlis perasmian mahkamah baharu ini telah disempurnakan oleh Yang Amat Berhormat, ketua negeri Sabah, Tun Datuk Seri Panglima Haji Ahmadshah bin Abdullah pada 28 Jun 2005.
Bangunan berkonsepkan "Taman di dalam mahkamah" berharga RM15.5 juta. Kompleks bangunan moden dan luas ini mempunyai enam mahkamah terbuka dan dewan hakim, dua pejabat pendaftaran untuk Mahkamah Tinggi dan Mahkamah Rendah, perpustakaan, Bilik Persidangan Video, Bilik Saksi Kanak-kanak, dua bilik mesyuarat, lokap mahkamah, surau. , Bilik peguam, bilik Pendakwaraya, Bilik Pegawai Polis dan juga kantin.
Mahkamah Tawau mula ditubuhkan pada tahun 1955 terletak di sebuah bangunan lama berhampiran pejabat Tanah dan Ukur. Mahkamah bermula dengan tiga kakitangan, seorang Pegawai Daerah dan Penolong Pegawai Daerah . Pegawai Daerah Encik Frederick Chin Pin Fook dan Penolong Pegawai Daerah Encik Paul Kan telah diwartakan sebagai Majistret. Hanya pada tahun 1971 seorang majistret kelas pertama ditempatkan di mahkamah.
Mahkamah Tawau
Pada tahun 1981, mahkamah berpindah ke bangunan baru, bangunan yang sama yang sedang digunakan. Bangunan tersebut telah dirasmikan oleh TYT Tun Datuk Hj Mohamad Adnan Robert yang ketika itu merupakan Ketua Negeri Sabah.
Pada 2019, seorang Hakim Mahkamah Tinggi dan seorang Hakim Mahkamah Sesyen sedang memegang jawatan. Pentadbiran Mahkamah Tawau meliputi Mahkamah Litar Lahad Datu dan Semporna.
Mahkamah Beaufort
Mahkamah Keningau
Mahkamah Semporna
Mahkamah Jesselton pada 1900